Epainos-III
41.1ξυνελών τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς ῾Ελλάδος παίδευσιν εἶναι καὶ καθ' ἕκαστον δοκεῖν ἄν μοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ' ἡμῶν ἐπὶ πλεῖστ' ἂν εἴδη καὶ μετὰ χαρίτων μάλιστ' ἂν εὐτραπέλως τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι.
Vertaling
In één woord kan ik zeggen dat de stad als geheel een school is voor Griekenland en dat op individueel niveau volgens mij niemand zo goed als de mensen bij ons het hoofd kan bieden aan iedere situatie, met flair en groot gemak.
|
ξυναιρέω (ξυν- = συν-) |
samenvatten |
- ξυνελών τε: τε leidt hier een conclusie in
- καθ' ἕκαστον: (mannelijk) 'ieder afzonderlijk' > op individueel niveau; bepaling bij τὸν αὐτὸν ἄνδρα
- δοκεῖν μοι: hangt ook af van λέγω
- ἄν: bij παρέχεσθαι
- τὸν ἄνδρα παρ' ἡμῶν μάλιστ(α): 'de man bij ons het best' > niemand zo goed als de mensen bij ons
- ἐπὶ πλεῖστ(α) εἴδη: 'voor de meeste vormen' > aan iedere situatie; bepaling afhankelijk van τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι
- μάλιστ(α) εὐτραπέλως: 'het meest ...'
- μετὰ χαρίτων: bepaling bij εὐτραπέλως
- τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι (ἄν):
de stad als geheel
Pericles sluit hier zijn opsomming af van de uitzonderlijke eigenschappen die de stad als collectief vertoont.
een school voor Griekenland
'Iedereen in Griekenland zou een voorbeeld moeten nemen aan Athenes staatsvorm en het Atheense karakter.' Deze trotse woorden dienen op deze plaats om het moreel van de toehoorders te versterken. Pericles houdt hun vervolgens voor dat het Atheense karakter ieder afzonderlijk in staat stelt om elke situatie het hoofd te bieden.
De woorden hebben daarnaast een polemisch karakter: tegen die mensen die beweren dat de Atheners door het autocratische Sparta onder de voet gelopen zullen worden stelt Pericles dat het juist de Atheense staatsvorm is die superieur is.
Maar het woord 'school' (Grieks paideusis, letterlijk opvoeding) nodigt ook uit om de voorgaande passage te zien als de formulering van een curriculum. Het is hierbij goed te beseffen dat het leergierige Athene zelf in de tijd van Pericles geen openbaar onderwijssysteem met een vastgelegd curriculum bezat. Publieke bijeenkomsten als deze begrafenis waar Pericles het woord voerde fungeerden als een vorm van publieke en ideologische scholing.
op individueel niveau
Van de grootsheid van de Atheense staat, waarvan Pericles in het voorgaande heeft betoogd dat die berust op de individuele vrijheid en het Atheense karakter, leidt Pericles nu weer af dat de burgers niet alleen collectief maar ook individueel opgewassen zijn tegen alle situaties.
het hoofd kan bieden
Thucydides gebruikt het woord ‘lichaam’, en dat nodigt uit om over de kwetsbaarheid van het individu na te denken. Thucydides combineert dit woord met het woord 'autarkisch, zelfvoorzienend'. De Atheners zijn binnen de beperkingen van het lichaam het best in staat zich in te zetten, omdat zij (net zoals het Atheense collectief door zelfbeschikking, vgl. 2.36.3) door eigen wilskracht opereren (en niet opgelegde ideologie).
Het 'zelfvoorzienende lichaam' voert Thucydides opnieuw op in zijn beschrijving van de pest (2.51.3), om vast te stellen dat het niet opgewassen was tegen de pest.
met flair en groot gemak
Burgerzin bestond er dus kennelijk volgens Pericles voor Atheners uit om zich wendbaarder en behendiger dan anderen met hun hele persoonlijkheid (fysiek en ethisch), autonoom, voor de stad in te zetten.