Epainos-II
37.1bμέτεστι δὲ κατὰ μὲν τοὺς νόμους πρὸς τὰ ἴδια διάφορα πᾶσι τὸ ἴσον, κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ἕκαστος ἔν τῳ εὐδοκιμεῖ, οὐκ ἀπὸ μέρους τὸ πλέον ἐς τὰ κοινὰ ἢ ἀπ' ἀρετῆς προτιμᾶται, οὐδ' αὖ κατὰ πενίαν, ἔχων γέ τι ἀγαθὸν δρᾶσαι τὴν πόλιν, ἀξιώματος ἀφανείᾳ κεκώλυται.
Vertaling
maar terwijl enerzijds in privegeschillen alle burgers voor de wet gelijk zijn, krijgt anderzijds de individuele burger, als hij het aanzien dat hij heeft publiekelijk wil laten gelden, niet op basis van gelijke rechten hoge posities toebedeeld, maar om zijn kwaliteiten; en andersom, als hij arm is, maar wél iets goeds kan doen voor de stad, dan ondervindt hij geen hinder van zijn gebrek aan maatschappelijke status.
|
μέτεστι (+ dat.) |
'is beschikbaar voor' |
- de door ὄνομα μὲν in de vorige zin aangekondigde correctie komt niet meteen, maar pas bij het tweede δὲ (κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν).
- μέτεστι δὲ κατὰ μὲν...τὸ ἴσον: letterlijk 'weliswaar valt volgens de wetten allen hetzelfde ten deel als het gaat om privégeschillen'; door μὲν ('weliswaar') wordt aangegeven dat de correctie nog moet komen.
- τὸ ἴσον: ('hetzelfde') typisch Thucydideaans gesubstantiveerd adjectivum (bijvoeglijk naamwoord)
- πρὸς (τὰ ἴδια διάφορα): 'met het oog op' > 'als het gaat om'
- κατὰ δὲ τὴν ἀξίωσιν, ὡς ... εὐδοκιμεῖ: letterlijk: 'maar wat betreft de aanspraak op prestige, al naar gelang iedere burger ergens succes in heeft'
- ἔν τῳ = ἔν τινι = in iets
- οὐ τὸ πλέον..ἢ...: letterlijk = 'niet vaker...dan....', bij Thucydides dikwijls = 'niet..., maar...'
- τὰ κοινὰ: gesubstantiveerd adjectivum = de gemeenschappelijke dingen > de overheidsfuncties (abstractum pro concreto)
- ἔχω + aanvullingsinfinitivus (δρᾶσαι) = in staat zijn
- τι ἀγαθὸν: gesubstantiveerd adjectivum, object bij δρᾶσαι
- τὴν πόλιν: ook object bij δρᾶσαι (het werkwoord gaat met dubbele accusativus)
voor de wet gelijk
De gelijkheid voor de wet (isonomia) hield binnen de rechtspraak in dat elke burger zijn medeburger voor het gerecht kon brengen, en dat elke burger in de jury dezelfde stem had; binnen de volksvergadering, dat de stem van iedere burger evenveel waard was en dat elke burger het woord mocht voeren; en binnen het openbaar bestuur, dat de publieke functies door loting aan burgers werden toegewezen.
Het gelijkheidsprincipe was in het openbaar bestuur niet volledig doorgevoerd, want een beperkt aantal gewichtige publieke functies in Athene (met name de militaire functies) werd toegekend door verkiezingen: daar gold dus het kwaliteitsprincipe (arete). (Het gelijkheidsprincipe toegepast op het openbaar bestuur zou inhouden dat alle publieke functies verloot zou worden.)
het aanzien dat hij heeft
Bedoeld is de status die een burger bij zijn medeburgers had verworven om zijn stand, vermogen of talent, maar die in een lotingssysteem niet werd gehonoreerd.
op basis van gelijke rechten
Letterlijk staat er: op basis van het aandeel (meros) dat elke burger heeft in de staat en dat voor iedereen gelijk is; met dit aandeel kon hij deelnemen aan de loting om een publieke functie.
Een andere mogelijke vertaling is 'op basis van stand': het deel of segment (meros) waar de burger toe behoort. In dat geval betoogt Pericles hier dat het Atheense volk bij het kiezen van zijn magistraten niet stand maar talent vooropstelt.
hoge posities
Alle hoge militaire functies in Athene werden door verkiezingen toegekend; de hoogste functie was die van generaal (strategos), in een college van tien gelijkwaardige generaals. Generaals hadden in de praktijk vaak ook een grote politieke invloed in de volksvergadering .
kwaliteiten
Het woord dat hier met 'kwaliteiten' is vertaald, is arete. Pericles spreekt hiermee de aristocraten aan, die traditioneel onderling wedijverden om arete, voortreffelijkheid. Hun exclusieve erecode (die al in Homerus' Ilias wordt gevonden) kan wat Pericles betreft in stand blijven in de Atheense democratie.
Met zijn bewering dat kwaliteiten in de democratie worden gewaardeerd maakt Pericles duidelijk dat de democratie volgens hem een meritocratie is: een samenleving waarin mensen op hun kwaliteit worden geselecteerd.
als hij arm is
Bedoeld zijn burgers met een laag inkomen, maar wel een economische functie (en niet behoeftige burgers). Xenophon (Mem. 3.7.6) noemt vollers, schoenlappers, bouwers, smeden, boeren, handelaren en marktkooplieden.
gebrek aan maatschappelijke status
Anders dan in een aristocratisch systeem zoals Sparta dat kende, is het kenmerkend voor Athene dat ook minder bedeelde burgers van wie de status niet meteen in het oog sprong, politieke carrière konden maken. Pericles zou het voorbeeld kunnen aanvoeren van Lamachus, die om zijn militaire talent herhaaldelijk tot generaal werd verkozen, maar zo arm was dat hij de kosten voor zijn uitrusting en laarzen declareerde bij de volksvergadering (Plut. Nic. 15.1).