Laatste rede

64.3

γνῶτε δὲ ὄνομα μέγιστον αὐτὴν ἔχουσαν ἐν ἅπασιν ἀνθρώποις διὰ τὸ ταῖς ξυμφοραῖς μὴ εἴκειν, πλεῖστα δὲ σώματα καὶ πόνους ἀνηλωκέναι πολέμῳ, καὶ δύναμιν μεγίστην δὴ μέχρι τοῦδε κεκτημένην, ἧς ἐς ἀΐδιον τοῖς ἐπιγιγνομένοις, ἢν καὶ νῦν ὑπενδῶμέν ποτε (πάντα γὰρ πέφυκε καὶ ἐλασσοῦσθαι), μνήμη καταλελείψεται, ῾Ελλήνων τε ὅτι ῞Ελληνες πλείστων δὴ ἤρξαμεν, καὶ πολέμοις μεγίστοις ἀντέσχομεν πρός τε ξύμπαντας καὶ καθ' ἑκάστους, πόλιν τε τοῖς πᾶσιν εὐπορωτάτην καὶ μεγίστην ᾠκήσαμεν.

Vertaling

Besef dat onze stad het hoogst staat aangeschreven onder alle mensen, omdat ze zich er niet onder laat krijgen door tegenslag en enorme aantallen mensen en arbeid heeft aangewend in de oorlog, en besef dat ze de grootste macht ooit heeft verworven tot nu toe, waaraan het nageslacht voor eeuwig een herinnering zal bewaren - zelfs als we nu een beetje zullen hebben moeten inbinden; alles wordt nu eenmaal altijd ook weer minder - omdat we als Grieken de meeste Griekse onderdanen hadden en ons in ontzaglijke oorlogen geweerd hebben tegen de Grieken als collectief en tegen individuele staten, en omdat wij een stad bestuurden die in alles een overvloed kende en het allergrootste was.

ἐς ἀΐδιον
ὑπενδίδωμι
εὔπορος

voor eeuwig
een beetje toegeven
van alle gemakken voorzien

  • μέγιστον, πλεῖστα etc: alle bijvoeglijke naamwoorden in deze paragraaf staan in de overtreffende trap
  • αὐτὴν (nl. τὴν πόλιν) ἔχουσαν: AcP na werkwoord van 'geestelijke waarneming' (γνῶτε)
  • ἀνηλωκέναι: evenals εἴκειν een gesubstantiveerde infinitivus, afhankelijk van διὰ τὸ
  • κεκτημένην (vul aan αὐτὴν): tweede AcP afhankelijk van γνῶτε (dat in de vertaling herhaald wordt: 'en besef dat')
  • ἧς: slaat terug op δύναμιν; de genitivus is afhankelijk van μνήμη ('waaraan de herinnering')
  • καταλελείψεται: futurum exactum ('zal zijn nagelaten')
  • τοῖς ἐπιγιγνομένοις: 'voor de mensen die erbij worden geboren' > 'voor het nageslacht'
  • ἢν (= εἰ ἂν) καὶ νῦν ὑπενδῶμέν ποτε: 'ook al (εἰ καὶ) zullen we nu misschien (ποτε) een beetje (ὑπ-) hebben toegegeven' (ἂν ὑπενδῶμέν: coniunctivus futuralis; de aoristusstam drukt voortijdigheid uit)
  • ῞Ελληνες: predicatief bij het onderwerp ('als Grieken')
  • ῾Ελλήνων πλείστων: vormt een woordgroep (hyperbaton)
  • τοῖς πᾶσιν: 'in alle opzichten'